کتابخانه سیار به مجموعه‌ای از منابع می‌گویند که درون قفسه‌‌هایی تعبیه شده در وسایل نقلیه بزرگ در بین شهرها یا روستاهای کم جمعیت و پراکنده‌ای که دسترسی به کتابخانه ندارند، به گردش در می‌آید.
کتابخانه سیار
کتابخانۀ سیار(Mobile Library) معمولاً به کتابخانه‌‌هایی می‌گویند که درون وسیله نقلیه‌ای بزرگ جاسازی شده و بین مکان‌‌های مختلف شهری و روستایی در حرکت است و با توقف در هر یک از این مکان‌‌ها خدماتش را ارائه می‌کند. کتابخانه‌‌های سیار بیش از همه در مناطق روستایی برای رساندن و گردش کتاب در روستاهای دورافتاده، پراکنده و کم جمعیتی که فاقد کتابخانه‌‌‌اند، کار برد دارد. این کتابخانه‌‌هاکه ابتدا با هدف مبارزه با بی سوادی و رساندن منابع مکتوب به جوامع محروم از تحصیلات و کتابخانه، برپشت چهارپایان یا با گاری حمل می‌شدند امروزه با انواع منابع مکتوب، دیداری – شنیداری و الکترونیکی در انواع وسایل نقلیه مانند اتوبوس، مینی بوس، وانت، قطار و کشتی جا گرفته‌‌‌اند و هنوز بین نقاط دورافتاده و کم جمعیتی که دسترسی به کتابخانه ندارند، در گردش‌‌‌اند.
تاریخ دقیق شروع به کار نخستین کتابخانه سیار معلوم نیست، ولی بیشتر منابع آن را در نیمۀ قرن نوزدهم ذکر کرده‌‌‌اند، زمانی که بازرگانی انسان‌دوست به نام جورج مور(George Moore) با هدف «ترویج کتاب‌‌های باکیفیت دربین روستاییان» کتابخانه ای سیار را در داخل یک گاری در هشت روستای کامبرلند انگلستان به گردش‌‌‌انداخت. در همین سال‌‌هادر امریکا، گاری‌‌هایی که کتاب‌‌ها را به کتابخانه می‌بردند، به صورت کتابخانه تجهیز شدند و بین روستاها به گردش درآمدند. استفاده از گاری‌‌هایی با‌‌‌اندازه‌‌های مختلف برای گردش کتاب در بین روستاها، در قرن بیستم رواج بیشتری یافت. مارگارت ای. ادواردز (Margaret.E. Edwards )کتابدار امریکایی، که از پیشگامان ترویج کتاب در میان نوجوانان بود، در دهه ۴۰ میلادی مجموعه کتاب محدود خود را با گاری به منطقۀ محروم بالتیمور می‌برد و کتابدارامریکایی دیگری به نام سارا بایرد اسکیو(Sara Byrd Skew) از نخستین کسانی بود که در دهه ۲۰ میلادی از خودروشخصی خود برای گردش دادن کتاب استفاده کرد. کتابخانه‌‌های سیار در زمان جنگ جهانی اول و دوم برای رساندن کتاب به سربازان در جبهه‌‌ها به کار می‌رفتند.
در هندوستان نیز یک کتابدار نخستین کتابخانه سیار را به راه‌‌‌انداخت. سیالی رامامریتا رانگاتان (SiyaliRamamritaRanganathan)، که به پدر علوم کتابداری، مستندسازی و اطلاعات هند معروف است، در سال ۱۹۳۱کتابخانه سیاری با گاری دوچرخه در میان روستاهای هند به گردش‌‌‌انداخت. او بعدها اعلام کرد که هر کتابخانۀ سیار باید کتابداری دوره دیده داشته باشد. در استرالیا کتابخانه‌‌های سیار دولتی در دهه ۴۰ در مناطق شهری و روستایی شروع به کار کردند و در افریقای جنوبی استفاده از این کتابخانه‌‌ها در دهه ۵۰ آغاز شد که تاکنون ادامه دارد.
در ایران نخستین کتابخانه سیار در سال ۱۳۲۵ با همکاری سازمان بین المللی بنیاد خاورنزدیک به گردش درآمد و پس از آن سازمان‌‌های دولتی دیگر برای سوادآموزی و ترویج کتابخوانی در روستاها کتابخانه‌‌های سیاری را تجهیز کردند. ولی در ایران نام کتابخانه سیار با نام کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان پیوند خورده است. این سازمان از سال ۱۳۴۴، که به صورت سازمانی غیردولتی تاسیس شد، تاکنون ۱۲۰ کتابخانه سیار بین شهری، روستایی و عشایری را در کشور به گردش درآورده است. کتابخانه‌‌های سیار کانون پرورش فکری کودکان کتابدار متخصص دارند که در مدت توقف در هر روستا به کودکان در انتخاب کتاب کمک می‌کنند، برای آن‌‌ها کتاب می‌خوانند و خدمات دیگر کتابخانه عمو‌می‌را انجام می‌دهند.
در حال حاضر، سازمان‌‌های مردم نهاد فرهنگی نیز با مشارکت سازمان‌‌های دولتی و غیردولتی کتابخانه‌‌های سیار تجهیز می‌کنند. از میان کتابخانه‌‌های سیاری که به این ترتیب تجهیز شده‌‌‌اند‌می‌توان به کتابخانۀ سیار ساویسا مهوار در اسلام شهر (وابسته به شورای کتاب کودک)، کتابخانۀ سیار ناشنوایان حسينیه ارشاد و کتابخانۀ سیار سپهر قائن، که انجمن حا‌می‌آن را با مشارکت نهاد کتابخانه‌‌های عمو‌می‌کشور و وزارت آموزش و پرورش به راه‌‌‌انداخته است، اشاره کرد. این کتابخانه سیار ۱۷ روستا را تحت پوشش دارد.
منابع:
http://eduscapes.com
https://en.wikipedia.org